Məhz bütün bunlara görə də tez-tez xarakter dəyişdirməkdən çəkinmirlər. Bu yerdə mühüm bir məqamı xatırlatmaqda fayda var: insanların özlərindən vəzifəcə və ya yaşca üstün olanlara hörmət göstərmələri əlbəttə ki, gözəl və doğru davranışdır. Ancaq onlar bunu edərkən maddi mənfəətləri deyil, Allah'ın razılığını əsas götürməlidirlər. Halbuki, cahil cəmiyyətlərdə yaşayan bəzi insanlar bunu heç düşünmürlər. Varlı və etibarı olan bir insanın əxlaqı zəif olsa belə, ona hörmət göstərirlər. Bunun qarşılığında isə özlərindən asılı vəziyyətdə olan hörmətli və gözəl əxlaqlı kimsələri isə heç düşünmədən əzməyə çalışırlar. Çünki burada da axtardıqları əsas dəyər Allah'ın razılığı deyil.
Cahiliyyənin yanlış məntiqinə görə özləri o insanlardan vəzifə və maddi cəhətdən üstündürlər və belə olduqda onlara hər cür pis rəftar edə bilərlər. Artıq başçısının qarşısındakı o əzik insan getmiş, yerinə qürurlu, özündən çox razı biri gəlmişdir. Əmrindəki şəxslərə qarşı olduqca qəddar və kobud davranır. Çoxlu əmrlər verir, gözlənilməyən bir vəziyyət qarşısında isə işçisini hər kəsin yanında danlamaqdan çəkinmir.
Bu insanlar başçıları tərəfindən alçalmağı özlərindən asılı vəziyyətdə olan işçiləri əzməklə kompensasiya etmək istəyirlər. Beləliklə düşdükləri vəziyyətdən az da olsa, xilas olduqlarını düşünürlər.
Bu iki xarakter arasındakı ziddiyyət iş yerindəki bütün işçilər və cahil cəmiyyət tərəfindən də olduqca adi qarşılanır. Çünki sistem belədir: şirkətin sahibi müdirlərə, müdirlər katibələrə, katibələr də xidmətçilərə istədikləri kimi davrana bilərlər. Bunu ən sondan başa doğru sıralasaq, hər kəs özündən üstün olana qarşı əlindən gələn ən yaxşı davranışları göstərir və istənilənləri yerinə yetirirlər. Ancaq bir-birlərindən gizlində nifrətlərini dilə gətirməkdən çəkinmirlər və göstərdikləri hörmət də heç vaxt həqiqi olmur.
Açıq-aydın göründüyü kimi, bu çox yanlış sistemdir. Çünki bu insanlar gözəl davranmağı bildikləri halda, sırf bir-birlərindən mənfəət əldə edə bilməyəcəkləri üçün belə rəftar edirlər. Bu davranışlar cahiliyyə sisteminin yanlışları içərisində nəzərə çarpmır.
Halbuki, belə davranışlara göz yummaq Quran əxlaqına uyğun deyil. Çünki insan vicdanının səsinə qulaq asaraq ən gözəl rəftarları göstərməklə məsuldur. Allah Quranda insanlara anlayışlı və təvazökar olmalarını əmr etmişdir. Vəzifəsi, etibarı, ya da sahib olduğu var-dövləti nə olursa olsun, heç bir insanın qürurlanacağı özünə aid xüsusiyyəti yoxdur. Vəzifəsi də, etibarı da ancaq uca Rəbbimizə aiddir. Həm də Allah Quranda: "...Şübhəsiz ki, Allah yanında ən hörmətli olanınız Ondan ən çox qorxanınızdır. Həqiqətən, Allah Biləndir, Xəbərdardır." (Hucurat surəsi, 13) , - deyə bildirir.
Məhz mömin bu həqiqətlərin şüurunda olaraq gözəl əxlaqı yaşayan insandır. Qarşısındakı şəxsin vəzifəsi, etibarı nə olursa olsun, hörmətlə və nəzakətlə davranır. Quran əxlaqından heç vaxt əl çəkmir. Buna görə də ikiüzlü və səmimiyyətsiz xarakterə də sahib olmur. Allah'ın bəyəndiyi əxlaqı hər an, hər yerdə, hər kəsə qarşı göstərir. Həm də bu gözəl rəftarları qarşısındakı insandan heç bir mənfəət güdmədən, yalnız Allah'ın razılığını qazanmaq üçün göstərir.
|